Emma de Nooij (17) uit Oldenzaal

“Af en toe heb ik het erover met mijn moeder. Zij vindt het zielig voor mij dat we nu zo weinig kunnen. Ik ben 17 jaar. Dit is het moment om de wereld te ontdekken en om mezelf beter te leren kennen. Maar nu zit ik vooral binnen.’’

Emma begon in september aan de opleiding media en redactie in Enschede. Van haar dertig klasgenoten kent ze inmiddels de helft. “Ik heb ze nog maar een keer allemaal in het echt gezien.’’ De afgelopen maanden volgde ze de lessen vooral online. Dat is niet altijd even makkelijk. “Ik mis de interactie. Bijvoorbeeld als we in debat gaan over een artikel dat we hebben gelezen. Dan is het lastig om in discussie te gaan.’’

Afleidingen zijn sterker. “Als ik een bericht op mijn telefoon krijg, heb ik toch de neiging sneller te antwoorden, terwijl ik dat in de klas niet zou doen.’’ En het is lastiger om vragen te stellen. “Dan begint de leerkracht al aan het volgende onderwerp terwijl ik eigenlijk toch nog een vraag heb, maar dan denk ik vaak; laat maar.’’

Toch is Emma meestal positief. “Ik vind mijn opleiding heel erg leuk.’’ Daarnaast zit ze in de jeugdraad van Oldenzaal en de jongerenraad van Overijssel. “Daar heb ik het, online, ook heel erg druk mee. We werken eigenlijk heel goed samen op afstand en van die gesprekken krijg ik ook heel veel energie.’’ Al is een online meeting van de jongerenraad toch niet hetzelfde als een ‘live’ debat. “In het echt is het nog veel leuker, maar met zoom is het ook wel gezellig.’’

Emma woont nog thuis, net als haar zusje. “Mijn moeder gaat naar haar eigen zaak, mijn vader werkt meestal op zijn kantoor boven, mijn zusje studeert aan de eettafel en ik verderop in de woonkamer. Zo hebben we allemaal ons eigen plekje.’’ Meestal gaat dat goed. “Al merk ik dat we allemaal wel een beetje prikkelbaar zijn. We snauwen wat vaker naar elkaar. Aan de andere kant hebben we ’s avonds ook veel goede gesprekken. Over mijn studiekeus en wat ik nog wil bereiken. Als er geen corona was geweest, hadden we daar veel minder tijd voor gehad.’’

Per dag mag er een gast langskomen. “Mijn ouders vinden het zielig voor mij en mijn zusje. Zelf nodigen ze dus niemand uit, zodat wij dat wel kunnen. Ik kan goed opschieten met de vriendinnen van mijn zusje en andersom, dus hebben we eigenlijk nooit ruzie over wie er langskomt. We vinden bezoek allemaal gezellig. Even een ander gezicht zien, bijkletsen.’’ Daarnaast kijkt Emma veel op LinkedIn. “Dat is mijn coronaverslaving. Mijn grote voorbeeld is Eva Jinek. Ik zou graag net als haar, voor de camera willen staan. Op LinkedIn lees ik verhalen van andere jongeren die stage bij haar lopen of die werken als radio DJ.’’

De avondklok vindt Emma de heftigste maatregel. “Dan eet je gezellig ergens een hapje mee, maar dan moet je de hele tijd op de klok kijken en haasten zodat je niet te laat vertrekt. Ik vind het belangrijk om me aan de regels te houden. Ik heb me diep geschaamd voor de jongeren die gingen rellen. Blijf gewoon thuis, denk ik dan. Dan zijn we er het snelst vanaf.’’

Maar dat is niet altijd makkelijk. “Er is nog geen licht aan het einde van de tunnel. We kunnen nergens naartoe leven. Het is nu carnaval, normaal gesproken zouden we met z’n allen aan het feesten zijn. Nu zitten we thuis. We hebben nog steeds vrij, maar we doen niets. Gisteren heb ik gewandeld met een vriendin. Daarna hebben we samen gegeten en moest ik snel fietsen om op tijd thuis te zijn. Dat is zuur. Het helpt wel dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten en elkaar online kunnen steunen.’’

Bij elkaar zijn. Dat mist Emma het meest. “Uitgaan, een borrel op het terras. Mijn vriendinnen en ik worden allemaal 18 dit jaar, maar dat kunnen we niet samen vieren. Dat is frustrerend. Nu gaan twee van ons met een spandoek voor de deur van de jarige gaan staan. We proberen er het beste van te maken.’’

Jacob Karman (19) uit Hengelo

Toen de eerste lockdown werd afgekondigd in maart, zat Jacob Karman al een week in quarantaine met zijn ouders en broertje. “Mijn moeder heeft Cystic Fibrosis, taaislijmziekte. Voor haar kan corona gevaarlijk zijn.’’ Jacob ging opeens niet meer naar de hogeschool in Utrecht en vrienden kon hij alleen zien in de tuin én op afstand. “Dat was best heftig.’’

Al snel gaat het mis. “Een vriend vergat de afspraak en hij liep naar binnen.’’ Zijn ouders schrikken en gezamenlijk besluiten ze dat Jacob op kamers gaat. “Het werkte niet. We zaten veel op elkaars lip en er was frictie. Bovendien was ik 18 dus dat is ook wel een mooie leeftijd om op kamers te gaan.’’ Al na twee weken zoeken vindt hij een eigen kamer en vertrekt hij uit het ouderlijk huis.

Jacob werkt bij de Jumbo en volgt tegelijkertijd, op afstand, de studie ICT aan de hogeschool Utrecht. “Vooral op mijn werk was het heel gezellig. Na afloop praten we altijd nog na op het plein voor de supermarkt.’’ Overstappen op online onderwijs valt mee. “We deden al veel online, dus was de stap voor ons kleiner.’’ Wel mist hij het uitgaan. “Op de middelbare school was ik altijd erg stil. Juist tijdens mijn studie begon ik uit te gaan en dat vond ik heel erg leuk. Het was flink balen toen dat niet meer kon.’’

In de zomer besluit Jacob te stoppen met zijn opleiding. “Ik heb vwo gedaan en het niveau op de hogeschool viel me een beetje tegen.’’ Daarom verhuist hij naar Hengelo en begint hij in september met de opleiding technische informatica aan de universiteit van Twente. Die overstap valt hem zwaar. “Ik kwam in een nieuw deel van het land, ik kende niemand en door het online onderwijs was het ook heel lastig om anderen te leren kennen. We konden niet napraten na colleges, niet borrelen. Van andere studenten kende ik alleen de stem en soms het beeld als ze hun camera aan hadden staan.’’

Jacob vindt het lastig om te zeggen, maar hij voelt zich daardoor ‘best eenzaam’. “De enige mensen waar ik mee praten, waren mijn huisgenoten. En in het weekend ga ik af en toe naar huis en ga ik naar de scouting.’’ Daarnaast blijkt ook de studie lastiger dan gedacht. “En door het online onderwijs was ik snel afgeleid.’’ Zijn motivatie verdwijnt. “Het is lastig om uit je bed te komen als je nergens heen hoeft. Ja, ik moest mijn laptop openklappen, maar dat is toch niet hetzelfde.’’ Na een aantal maanden stopt hij.

Hij overweegt om volgend jaar opnieuw te beginnen met dezelfde studie. “Het zou voor mij heel veel schelen als we dan weer gewoon colleges krijgen. Dat werkt voor mij beter. Deels hangt mijn keuze daar nog vanaf.’’ In de tussentijd werkt hij zijn niveau in wiskunde bij en zoekt hij werk. ,,Het is momenteel lastig om mijn dagen te vullen.’’

Uit onderzoek van het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-Out (NCPSB) zou zelfs blijken dat 82 procent van de jongeren risico loopt op een burn-out door zware stress, daarover berichtte onder andere het AD. Overigens kregen de 682 ondervraagde jongeren voorafgaand aan het invullen van de vragenlijst het scenario voorgelegd waarbij er sprake zou zijn van een derde coronagolf waarbij code zwart van kracht zou zijn. RTL Nieuws trok het bericht over dit onderzoek later weer in.

Maar ook uit ander onderzoek blijkt dat jongeren het zwaar hebben. Studentenplatform StudeerSnel ondervroeg 514 studenten. 59 procent van hen ervaart stress en bijna 46 procent van de studenten voelt zich eenzaam tijdens deze tweede golf. Bijna een kwart van de ondervraagde studenten heeft depressieve gevoelens. Ook de onlinelessen zorgen voor problemen. Bijna de helft van de ondervraagde studenten (47,5 procent) is sneller afgeleid en 45 procent vindt het lastiger om zich te kunnen concentreren.

Door: Nationale Zorggids / Marjolein Kooyman
Foto's uit archief geïnterviewden